Historia

Okazała czteropiętrowa kamienica, projektu Jana Zawiejskiego, została wzniesiona w latach 1911 – 1913 na zlecenie krakowskiego handlarza win Mojżesza Leiba Ohrensteina. Znajduje się ona na rozległej, choć nieregularnej parceli rozpostartej pomiędzy ulice Stradomską, Dietla i św. Agnieszki.

Ulica Stradomska jest główną ulicą historycznego przedmieścia Krakowa – Stradomia. Pierwsze źródła stosujące tą nazwę datowane są na rok 1376. Interesujący układ ulic św. Agnieszki i Stradomskiej – wydzielających trójkątny blok, w którym znajduje się kamienica – jest konsekwencją wytyczenia traktu biegnącego z Krakowa na południe ku przeprawie na Wiśle. Pierwotnie znajdował się tu owalny plac, który po lokacji Kazimierza zaczął być stopniowo zabudowany. W 1424 roku Mikołaj Loszko otrzymał od Władysława Jagiełły parcelę na której wystawił okazały dom z ogrodem. Stąd nazwa „Raj”, którą od końca XV w. do początków XVIII w. określano teren pomiędzy ulicami Stradomską i św. Agnieszki. W latach 1655-1657, w czasie Potopu szwedzkiego cały Stradom został doszczętnie zniszczony, a ponownie zabudowany dopiero w końcu XVIII w.

O parceli, na której wzniesiona została kamienica wiadomo jedynie, że pierwotnie do początków XX wieku należała do rodziny projektanta Jana Zawiejskiego.
Przed wprowadzeniem nowego systemu adresowego, znajdował się w tym miejscu budynek VII 27 (Dzielnica VII – Stradom, dom o numerze 26). Parcela należała wówczas do Marcina Feintucha (dziadek Zawiejskiego, ur. 1805, zm. 1866), a następnie do jego córki Karoliny Mayzlowej. Później w jej posiadanie wszedł Mojżesz Leib Ohrenstein, który zamieszkał w nowo-powstałej kamienicy wraz z żoną Reizel Wald i czwórką dzieci.

Jan Zawiejski, który podjął się wykonania projektu architektonicznego był zatem mocno związany z tym miejscem, jednak aby zając się pracą projektowa – jako pracownik Magistratu – zobowiązany był złożyć oficjalny wniosek o zgodę na wykonanie prywatnego zamówienia. Ostatecznie szkice Zawiejskiego sygnowane były przez Romana Bandurskiego, współwłaściciela prywatnej spółki budowlanej „Bandurski i Miarczyński”, która zajęła się realizacją projektu. Kiedy kamienica została ukończona Zawiejski przyznał się do autorstwa na łamach publikacji omawiających ruch budowlany w mieście.

Prace budowlane zostały ukończone w roku 1913. Powstał wówczas największy budynek czynszowy wzniesiony przed I wojną światową w Krakowie. W budynku znajdowały się aż cztery klatki schodowe z dwoma windami. Oprócz dwóch skrzydeł frontowych projekt objął także oficynę sięgającą ulicy św. Agnieszki. Wysoka kondygnacja parteru przewidywała jego wykorzystanie w celach handlowych. Początkowo w kamienicy od strony ulicy Dietla mieściło się kino. Od strony podwórza, także w oficynie znajdowały się zakłady usługowe.

Oryginalny projekt zakładał umieszczenie na trójkątnym przyczółku ściętego narożnika kamienicy alegorycznej figury, która niestety nie została ukończona. Do czasów obecnych nie zachowała się iglica umiejscowiona na szczycie kopuły. Powszechna opinia głosi, żę została ona zdemontowana przez hitlerowców obawiających się iż może ona zostać wykorzystana jako radiostacja. Nie zachowały się także dwuskrzydłowe drzwi bramy od ulicy Stradomskiej. Wg. opisu konserwatora zabytków spisanego w 1977 roku, były one wielokwaterowe, częściowo przeszklone, z metalową dekoracją o motywach roślinnych z monogramem M L O.

5.IV.1993 kamienica została wpisana do rejestru zabytków: „Stradom 27/ Dietla 42/św. Agnieszki 10, A-944, dom 5.IV.1993″.